Vermoeidheid bij kinderen
Ziektebeeld
Vermoeidheid is een klacht die ook bij kinderen geregeld wordt gehoord. Met name geldt dit voor tieners. Zij geven in een hoog percentage aan geregeld moe te zijn.
Vermoeidheid ontstaat na een bepaalde lichamelijke of geestelijke belasting. Het kan als een signaal van het lichaam worden beschouwd dat de grens van belastbaarheid is genaderd. Op deze wijze heeft het een voor ons allen bekende waarschuwingsfunctie niet verder door te gaan. Na een periode van geestelijke of lichamelijke rust kan het lichaam zich weer herstellen.
Moeheid komt ook voor zonder bovengenoemde belasting. In deze gevallen kan het een uiting zijn van een medisch probleem, van langdurig slaaptekort of bijvoorbeeld de uiting van een depressie.
Omdat er geen laboratorium testen zijn om vermoeidheid te meten, is vooral het verhaal van de ouders of het kind voor het stellen van de diagnose erg belangrijk. Daarnaast speelt nog een rol, dat zonder goed lichamelijk- en laboratoriumonderzoek niet zomaar een lichamelijke oorzaak is uit te sluiten.
Een aparte groep vormen de tieners met een ook voor hun eigen beleving ernstige vorm van moeheid, waarbij zij in korte tijd tot vrijwel niets meer in staat zijn. Deze meestal in de puberteit veelal bij meisjes optredende chronische vermoeidheid staat elders beschreven.
Oorzaken
Voor vermoeidheid zijn een aantal ook medische oorzaken bekend die hieronder worden genoemd. Wanneer na voldoende rust vermoeidheid blijft bestaan is het zaak om nader onderzoek te doen.
- Ziekten aan bepaalde organen, zoals hart, nieren,darmen en lever;
- Infectieziekten. Bekend is de langdurige moeheid die tieners na een doorgemaakte ziekte van Pfeiffer kunnen doormaken, zelfs nog vele weken nadat de infectie reeds verdwenen is;
- Hormonale stoornissen. Een te lage functie van de schildklier kan vermoeidheid veroorzaken;
- Bloedarmoede en ijzertekort. Vaak wordt bij kinderen ook hier het eerste aan gedacht, maar in de praktijk is het aantal kinderen dat hiermee wordt gevonden betrekkelijk laag. Een valkuil hierbij is dat het bloedgehalte bij jonge kinderen lager is dan bij volwassenen, zodat soms hierdoor ten onrechte de diagnose bloedarmoede bij hen wordt gesteld.
- Kinderen met een allergische aanleg, met hooikoorts of allergische rhinitis, klagen ook vaak over vermoeidheid.
- Chronisch slaaptekort. Met name in de puberteit speelt dit een belangrijke rol. Tieners hebben een verschoven biologisch ritme, waardoor ze later naar bed gaan en ook later zouden moeten opstaan. Vanwege school lukt dit niet zodat ze eigenlijk te weinig uren maken. Daarbij komt nog belasting door schoolwerk en soms intensieve sportbeoefening. Veel tieners klagen ook over moeheid, maar van het chronisch vermoeidheidssyndroom is pas sprake als ze het zelf ook extreem gaan vinden.
- Overmatige training en psychische belasting. Wanneer training een te zware belasting gaat vormen voor het lichaam zal dit hierop reageren met vermoeidheid. Indien dit echt de oorzaak is van de vermoeidheid, zal dit moeten afnemen als de training wordt versoepeld. Het spreekt vanzelf dat kinderen die topsport willen gaan bedrijven hierbij deskundige begeleiding door een sportarts nodig hebben. Een geregelde psychische belasting leidt eveneens tot vermoeidheid en ook dan behoort het door rust en een tandje lagere versnelling te verbeteren.
- Psychische aandoeningen. Vooral bij kinderen met een depressie is het bekend dat ze over ernstige vermoeidheid kunnen klagen. Vaak zijn er dan ook andere klachten bij, die hieraan doen denken, zoals slaapproblemen. Zowel een slaaptekort als overmatige slaapbehoefte komen voor.
- Kwaadaardige aandoeningen. Het is bekend van een aantal kwaadaardige ziekten dat ze gepaard gaan met vermoeidheid.
- Bestraling en chemotherapie. Zij zijn beiden bekend ook na langere tijd voor vermoeidheid te zorgen.
- Medicijnen en vergiftigingen. Medicijnen die voor lusteloosheid en vermoeidheid zorgden waren de zogenoemde antihistaminica, die bij hooikoorts werden gebruikt. De thans hiervoor gebruikte generatie medicijnen heeft deze bijwerking minder.
In het algemeen kan nog worden gezegd dat jonge kinderen niet snel over vermoeidheid klagen. Mogelijk ontbreekt bij hen de mogelijkheid om dit gevoel te omschrijven of komt het minder bij hen voor. Als jonge kinderen dan toch bij voortduring zeggen dat ze moe zijn is het nodig om hier serieus op in te gaan.
Onderzoeken
Bij de klacht vermoeidheid wordt vaak meteen gedacht aan bloedarmoede. Hoewel dit soms zeker wel voorkomt, is verder onderzoek dan het bloedgehalte aangewezen. Naast een zorgvuldig afgenomen verhaal van het kind of de ouders, een lichamelijk onderzoek vindt gericht laboratoriumonderzoek plaats. Hierbij wordt gekeken, naar orgaanfunctie, bloedgehalte, ijzer en schildklieractiviteit. Ook zoekt men naar doorgemaakte infecties en aanwijzingen voor allergie.
Vooral bij tieners komt vermoeidheid als klacht veelvuldig voor. Slaaptekort door een verschoven bioritme, de druk van schoolwerk en misschien een depressieve stemming zullen hierbij een rol spelen. Vragen naar slaaptijden laten in de puberteit vaak zien dat er laat naar bed wordt gegaan, maar door school men ook weer vroeg moet opstaan. In de weekenden wordt er dan lang uitgeslapen waaraan zeker ook grote behoefte bestaat.
Behandeling
De behandeling van vermoeidheid bij kinderen is zoals uit de bovenstaande lange lijst met oorzaken laat zien niet eenvormig. Iedere oorzaak heeft immers weer zijn eigen aanpak. Dit maakt ook duidelijk dat het zonder goede informatie onmogelijk is om bij wijze van proef maar iets te proberen.
Wanneer vermoeidheid extreme vormen aanneemt wordt wel van het Chronisch Vermoeidheids Syndroom (CVS) gesproken of Myalgische Encephalomyelitis (ME). De oorzaak is hoewel hiernaar in het verleden uitvoerig onderzoek is gedaan niet opgehelderd. Omdat de vermoeidheid wel in aansluiting aan een virusinfectie, zoals griep of Pfeiffer voorkomt is veel aandacht uitgegaan naar interactie tussen virussen en de afweer van het lichaam. Desalniettemin werd hieromtrent nooit voldoende bewijs gevonden. Toch is het belangrijk bij ernstige vermoeidheid wel goed onderzoek te doen ter uitsluiting van andere aandoeningen.